Zamek książęcy w Słońsku

Przy tworzeniu tego wątku poczułem się nieco zagubiony... Kto był w Słońsku i widział zamek wie, a jak nie to zobaczy na poniższych fotografiach, że wyglądem budowla ta odbiega od kanonu zamku jaki się utarł i do jakiego się przyzwyczailiśmy. Mówiąc zamek, ma się na myśli budowlę warowną, z elementami fortyfikacyjnymi, zdolnymi do minimum skutecznej obrony budowli. Z tym też wiązało się wahanie do jakiego działu wątek przypisać - "Fortyfikacje" czy "Pałace, dwory i folwarki". Zdecydowałem się na ten drugi, gdyż stan obecny to architektura czysto rezydencjonalna, zatem z fortyfikacją nie związana. Co innego przeszłość i początki tego założenia architektonicznego.
Nad historią zamku nie będę się rozpisywał, gdyż ta najlepiej jest przedstawiona na stronie internetowej Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:
http://www.lwkz.pl/monument/show/id/566/letter/S/location/29
lub w formie druku z którego strona urzędu się posiłkowała „Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego” pod red. Barbary Bielinis- Kopeć i Błażeja Skazińskiego.
O historii zamku pisze również serwis ziemialubuska.pl: http://www.ziemialubuska.pl/182,42,,.html

Nie znalazłem jeszcze nigdzie żadnych planów tej rezydencji (ani za czasów funkcji warownej), dlatego jeśli jest ktoś w posiadaniu takowych, fajnie jakby się podzielił. Chciałbym własnie jakoś uszeregować poszczególne pomieszczenia. Jeśli się nie uda, po omacku (z wyglądu wnętrza) spróbuję dojść do ich przeznaczenia. Zaskoczyło mnie również, że strony wschodniej nie znalazłem nigdzie uwiecznionej - żadnej pocztówki, czy obrazu. A przyznać trzeba, że te wysokie okiennice prezentują się naprawdę dostojnie nawet teraz.

Zamek na początku XX wieku


Stan z dzisiaj


Zachowane w miarę zdobienia elewacji


Widać jednak po ścianach, że zamek popada w samorozsypkę


Wspomniana wschodnia elewacja


i zabytkowe szkielety okien, z charakterystycznym krzyżem zakonu joannitów


Z mapy niemieckiej z 1938 widać, że za kościołem znajdował się szpital joannitów, ale po nim chyba podobnie zostały tylko ślady. Wypada zweryfikować na przyszłość. Chyba że już ktoś z forumowiczów to zrobił.

W Bibliotece Wojewódzkiej w Gorzowie jest książeczka pt. Obiekty zabytkowe do zagospodarowania na terenie województwa gorzowskiego. - Gorzów Wlkp. : Biuro Dokumentacji Zabytków, 1981, z tego co pamiętam był tam rzut z góry pomieszczeń zamku ale raczej skromnie to wyglądało, bez wyszczególnienia co gdzie się znajdowało.

Będąc niedawno w bibliotece zaczerpnąłem wiadomości z jeszcze innej publikacji, myślę że ciekawej:
materiał z konferencji naukowej "Joannici i ich mistrz Jan Maurycy von Nassau-Sigen (1604-1679)" wydany w 2006 przez WiMBP. Jest tam dział poświęcony historii i architekturze zamku. Podaje ona w tekście w odnośnikach wiele innych materiałów traktujących o budowli. Myślę że warto będzie się w przyszłości z nimi zaznajomić.

Rozdziałem o zamku zajął się Dirk Schumann. Autor zamieścił również rysunek-szkic piętra. Szkoda jednak że nie parteru, gdyż dzisiaj jest możliwość przyjrzenia się jedynie najniższej kondygnacji. Mając zatem tylko pamięć zdjęcia i tekst w/w publikacji spróbuję rozwikłać przeznaczenie pomieszczeń.

Poniżej przedstawiam przerobiony przeze mnie wspomniany szkic na parter:


1 - hol z bramą wejściową; schody są z pierwszego piętra, a miejsce takowych z parteru ciężko określić. Ja bynajmniej śladu nie znalazłem. Latem pomieszczenie dość zarośnięte.
2 - wydaje się, że była to sala jadalna. Powiązania można dopatrzeć się z pomieszczeniem nr 8. Interesująca jest nisza po lewej stronie - posiada ciekawe zdobienia.
8 - kuchnia wydaje się najbardziej odpowiednim przeznaczeniem pomieszczenia. Wskazywać na to może wyposażenie w ceglaną kuchnie do przyrządzania posiłków. Wówczas prawa nisza w sali nr 2 mogła stanowić przejście dla służby.
9 - te miejsce posiada elementy elektryczności znane już z młodszej historii zamku.
O salach reprezentacyjnych, komnatach mistrza, jego kancelarii Schumann pisze w związku z pierwszym piętrem. Nie wiadomo mi zatem jakie role mogła spełniać reszta pomieszczeń.

Nie pamiętam w jakim, ale zanotowałem sobie, że w którymś opracowaniu o architekturze zamku słońskiego pisano i przedstawiono, że podobieństwa należy szukać w pałacu Mauritshuis z Hagi:



Co prawda skrzydła są mniejsze i jest niższy ale wyraźnie widać podobieństwo elewacji, jak i w planie:



źródła:
confessionsofanunrepentantartjunkie.blogspot.com
planetware.com

Zamek, przekrój foyer, klatki schodowej i Wielkiej Sali



Fasada zamku stanowiła wspaniałe tło podczas obchodów święta Moritza von Nassau w 1920 r.



Wielka Sala w zamku joannitów



Klatka schodowa zamku z tablicami herbowymi


Obiekt wzorowany na pałacu myśliwskim książąt orańskich w Hadze zaprojektowali holenderscy architekci: Cornelis Rykwaert i Peter Post, a mistrzem murarskim był Gorus Peron. Założenie barokowe oparto na kwadracie o wymiarach 43 x 43 m. Zamek-pałac oblewała 20-metrowa fosa z dwoma mostami. W 1653 r. od strony południowej urządzono ogród francuski ze stawem pośrodku. Pałac to budynek trzykondygnacyjny: na piwnicach-magazynach były dwie kondygnacje reprezentacyjne. W części środkowej znajdowały się ozdobne drzwi z balkonem. W części dachowej fronton posiadał trójkątny tympanon z herbem joannitów, poniżej którego umieszczono dewizę życiową Johanna Moritza ,,Qua patet orbis" („Tak daleko jak sięga krąg ziemski") i datę 1663. Motywy girland zdobiły otwory okien. Wewnątrz, za głównym wejściem znajdowała się okazała sień z dwoma rzędami schodów wiodących do sali reprezentacyjnej i do innych komnat. Sala reprezentacyjna miała wymiary 18x12,5 metrów, 16,5 m wysokości, posiadała bogato zdobione, drewniane sklepienie, a wychodzące na ogród okna miały po 10,8 m wysokości. Na przeciwległych ścianach znajdowały się dwa kominki. Na ścianach wisiały liczne portrety. W sali tej oraz na klatce schodowej znajdowały się obrazy oraz tablice herbowe członków zakonu. Wyposażenie sali to duże drewniane stoły i rzeźbione krzesła z krzyżami maltańskimi. Obok reprezentacyjnej sali znajdowały się pomieszczenia wielkiego mistrza: sekretariat, kancelaria, sala audiencyjna, gabinety i sypialnie. Sale dekorowane były sztukateriami. Źródło: "Słońsk czyli ziemia, woda, powietrze i słońce". Krystyna Kamińska, Ireneusz Krzysztof Szmidt. 2004 r.

Patrząc na przedostatnie zdjęcie przypomniała mi się ciekawostka odnośnie krzeseł. Otóż krzesła rycerskie - tak je nazywano - w sali rycerskiej wykończono krzyżem joannickim i wypalano na zaplecku nazwisko rycerza zasiadającego na danym krześle.

Przy pałacu stoi taki oto słupek z krzyżem joannickim:




Wnęka z lewej strony sali nr2


...i zdobienia




Przejście dzielące sale 1 i 2


Pozostałości elektryczne z pomieszczenia nr 9


Pozostałości zdobienia ściany z pomieszczeni prawdopodobnie nr 7